ဒေါ်ဇာလီအေး တရားလွှတ်တော်ရှေ့နေ
အမျိုးသမီးအသံ အမျိုးသမီးအသံ စာစဉ်အမှတ် (၅) မှ ကောက်နုတ်ဖော်ပြသည်။
“အခုချိန်ထိ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်ခြိမ်းခြောက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကျူးလွန်သူတွေကို မေးခွန်းတောင် မထုတ်တဲ့ အမှုတွေအများကြီးကို မြင်နေရသေးတယ်။ ဒါက ဘာအံ့ဩစရာရှိလဲလို့ တချို့ကတော့ ပြောတယ်။ စနစ်ကို တော်လှန်နေတဲ့ကြားထဲမှာ ဒီဖြစ်စဉ်တွေကို ဘာသိဘာသာ နေနေကြတာကို ကျွန်မအံ့ဩတယ်”
ဒေါ်ဇာလီအေးဟာ ချင်းပြည်နယ်၊ ဖလမ်းမြို့နဲ့ ၂၆ မိုင်ဝေးပြီး အိမ်ခြေ ၁၄ အိမ်ပဲရှိတဲ့ ရွာလေးမှာ မွေးဖွားခဲ့ပါတယ်။ သာမန်မိသားစုကနေ မွေးဖွားခဲ့ပြီး မွေးချင်းထဲမှာ သမီးလတ် ဖြစ်ပါတယ်။ ပညာရေးကို ဦးစားပေးတဲ့ မိသားစုကြောင့် မူလတန်းကျောင်းဘဲ ရှိတဲ့ ဇာတိရွာကနေ ရန်ကုန်ကို ပြောင်းရွေ့အခြေချခဲ့ပါတယ်။လူမျိုးစုတိုင်းရင်းသားဖြစ်တဲ့အတွက် မြို့ပေါ်မှာစာသင်ရတဲ့အခါ စာသင်ကျောင်းအတွင်းမှာ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတွေနဲ့ ကြုံတွေ့ခဲ့ရပါတယ်။
ကျောင်းအပ်တဲ့နေ့မှာဘဲ ချင်းနာမည် “ဇလန်အီယာန်း” ဆိုတဲ့ နာမည်ကနေ ဗမာနာမည်မှည့်လို့ဆိုတာကြောင့် ဇာလီအေး ဖြစ်ခဲ့ရတယ်။ ခရစ်ယာန်မိသားစု အသိုင်းအဝိုင်းမှာ ကြီးလာတဲ့အတွက် သီချင်းတွေနဲ့ ကြီးပြင်းခဲ့ပါတယ်။ Music ကျောင်းလည်းတက်ခဲ့သလို၊ အဆိုတော်လည်း ဖြစ်ချင်ခဲ့သူပါ။
တက္ကသိုလ်ဝင်တန်းမအောင်ခင်ကတည်းက သီချင်းဆိုပြီး ဝင်ငွေရှာခဲ့ပါသေးတယ်။ နယ်လှည့် သီချင်းဆို ဖျော်ဖြေတာတွေလည်း လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ နောက် မိဘမှ တက္ကသိုလ်ဆက်တက်ပြီး ဥပဒေမေဂျာ ယူခိုင်းတဲ့အတွက် ဥပဒေမေဂျာနဲ့ တက္ကသိုလ်တက်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဆွေမျိုးထဲမှာ အမှုကိစ္စတခုဖြစ်တဲ့အခါ ရှေ့နေတဦးက အမှုလိုက်ပေးတဲ့အတွက် ထောင်ဒဏ်နှစ်ရှည် ကျခံခြင်းမှ အယူခံမှုဖြင့် လွတ်မြောက် ခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ကနေစပြီး ရှေ့နေအလုပ်ကို စိတ်ဝင်စားခဲ့ပါတယ်။
လက်ရှိအချိန်မှာ ရှေ့နေအလုပ်နဲ့ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပြုခဲ့ပါတယ်။ အနုပညာအလုပ်တွေ မလုပ်တော့ပေမယ့် သီချင်းဆိုချင်တဲ့ အိပ်မက်တွေကတော့ ရှိနေဆဲပါ။ အမျိုးသမီးအရေး၊ LGBT အရေး၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့လုပ်ငန်းတွေကို ဥပဒေပိုင်းကနေလည်း ဆောင်ရွက်လျက် ရှိပါတယ်။ နွေဦးတော်လှန်ရေးမှာ ဥပဒေအရ လိုအပ်တဲ့ကဏ္ဍကနေ လုပ်ကိုင်လျက်ရှိပါတယ်။
မေး။ ။ လက်ရှိတော်လှန်ရေးအပါအဝင် နွေဦးတော်လှန်ရေးအပါအဝင် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးဖြစ်စဥ် တစ်ခုလုံးကို ခြုံပြီးတော့သုံးသပ်ပေးပါရှင်။
ဖြေ။ ။ ကျွန်မတို့မြန်မာနိုင်ငံက ဒီတော်လှန်ရေးနဲ့ကတော့ မစိမ်းဘူး။ တော်လှန်ရေးခေတ်အဆက်ဆက်မှာ တော်လှန်ရေးတွေက နိုင်ငံရေးကြောင့်သော်လည်းကောင်း၊ လူမျိုးရေးကြောင့်သော်လည်းကောင်း၊ စနစ်တစ်ခု ကြောင့်သော်လည်းကောင်း အများကြီး ဖြတ်ခဲ့ရတယ်။ ဖြစ်စဥ်တိုင်းမှာ ပြောင်းလဲမှုတစ်ခုတော့ ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ပြောင်းလဲခြင်းရဲ့အကျိုးသက်ရောက်မှု ဆိုးကျိုးလောက်ပဲ ကျွန်မတို့ခံစားခဲ့ရတယ်။
ဒါပေမယ့် အခုလက်ရှိနွေဦးတော်လှန်ရေးက မျှော်လင့်ချက်တွေ ပြည့်စေတဲ့ ဖြစ်စဥ်တစ်ခုလို့ မြင်ရတယ်၊ လူတွေတော်တော်များများကလည်း ခေတ်ရဲ့အကြပ်အတည်းတွေကို ရင်ဆိုင်နေရပေမယ့်၊ တစ်ချို့ကတော့ သံသယတွေရှိသော်ငြားလည်းပဲ ပိုပြီးအကောင်းဘက်ကိုဖြစ်ပေါ်စေမယ်လို့ မျှော်လင့်ကြတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။
မေး။ ။ ဆရာမအနေနဲ့ ဒီနိုင်ငံက ဘယ်လိုမျိုးနိုင်ငံရေးစနစ်တွေနဲ့ တည်ဆောက်ထားတဲ့ နိုင်ငံလို့ ပြောလို့ရမလဲ။
ဖြေ။ ။ အစောဆုံးကတော့ သက်ဦးဆံပိုင်ဘုရင်စနစ်ပေါ့နော်။ နောက်ပြီး ကိုလိုနီစနစ်အောက်မှာ နေခဲ့ရတယ်။ အဲ့ဒီကနေပြီးမှပဲ ကျွန်မတို့လွတ်လပ်ရေးကာလဖြစ်တဲ့အခါကျတော့ ဆိုရှယ်လစ်စနစ် ဖြစ်လာ တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ချမ်းသာတဲ့သူက တအားချမ်းသာတယ်၊ ဆင်းရဲတဲ့သူက တအားဆင်းရဲတယ်။ အဲတာကို အားလုံးသဘောထားနဲ့ မဟုတ်ဘဲ တစ်ဦးတစ်စုကနေပြီးတော့ သာတူညီမျှမှုဖြစ်စေချင်လို့ ဆိုပြီး တော့မှ လုပ်လိုက်တော့ အာဏာရှင်သဖွယ်လိုဖြစ်သွားတယ်ပေါ့နော်။
နောက်ပြီး အရပ်သားအစိုးရစီမံမှုတွေ အားနည်းတဲ့အခါမှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းတာတွေ စပေါ်လာပြီးတော့ ဆက်တိုက်အာဏာသိမ်းမှုတွေ ဖြစ်လာတာ အခုအထိဘဲပေါ့နော်။ မျက်မှောက်ခေတ်ကို ကြည့်မယ်ဆို ပညာရေး၊ စီးပွားရေးပြောမလား၊ ကဏ္ဍတိုင်းမှာ အလားအလာရှိတဲ့နိုင်ငံလို့ ပြောလို့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် အလားအလာဆိုတာက အဲ့ဒီအပေါ်မှာမှ ကျွန်မတို့ ဘယ်လိုလုပ်ကြသလဲ၊ ဘယ်လိုမျိုး စတီယာရင်ကိုင်မလဲတော့လိုသေးတာပေါ့နော်။ နိုင်ငံလေး ပိစိထဲမှာ လူမျိုးပေါင်း အများကြီးပဲရှိတာ။ အရမ်းကို potential ရှိတဲ့နိုင်ငံလို့ ကျွန်မအနေနဲ့ မြင်တယ်။
မေး။ ။ နိုင်ငံတခုတည်ဆောက်မယ်ဆိုရင် ဘယ်လိုနိုင်ငံရေးစနစ်မျိုးတွေ၊ ဘယ်လိုအခြေခံမူတွေ၊ ဘယ်လိုစံနှုန်းတွေနဲ့ နိုင်ငံအသစ်တစ်ခုကို ပြန်တည်ဆောက်သင့်လဲ။
ဖြေ။ ။ ကျွန်မတို့စနစ်အသစ်ကို တည်ဆောက်မယ်ဆိုပေမဲ့ လူတွေကတော့ဒီလူပဲလေနော်၊ အဲတာကိုလည်း သတိချပ်စေချင်ပါတယ်။ စံတန်ဖိုးအနေနဲ့ သာတူညီမျှရှိတဲ့အခွင့်အရေး၊ gender အားလုံးအတွက် အခွင့်အလမ်းတစ်ခုကို ဖော်ဆောင်ပေးရလိမ့်မယ်။ မျှတမှုတို့၊ လူ့အခွင့်အရေးတို့ဆိုတာ စာအုပ်ထဲမှာ ရှိနေတာပဲလေနော်။
ဒါပေမယ့် affirmative actionတွေ လိုတယ်။ ဆိုကျပါစို့ တောရွာ၊ တောင်ပေါ်သူက အခုမှ ရန်ကုန်မှာကျောင်းလာတက်ရင် သူ့အတွက် အခက်အခဲတွေ ရှိနိုင်တယ်၊ ဘာလို့ဆို ပညာရေးအခြေအနေတွေ မတူဘူး။ ဒီလိုပြောလို့ တော၊တောင်ပေါ်ကပညာရေးမကောင်းဘူးလို့မပြောဘူး။ သူ့ရဲ့ adaptable က မမှီသေးတဲ့အခါမှာ affirmative action တွေပေးရလိမ့်မယ်။ ပြီးလည်းပြီးရော နောက်ထပ်တစ်ခုကကျတော့ လူလူချင်းပဲ မထူးခြားဘူး ပြောကြတယ်၊ မဟုတ်ဘူး၊ ထူးခြားတယ်။
ကျွန်မတို့ မွေးလာတာ တစ်ချို့ဆို Special Care လိုတဲ့သူတွေရှိတယ်။ အဲ့ဒီSpecial Careလိုတဲ့လူတွေအတွက်ကို ကျွန်မတို့ special schoolတွေ ကျွန်မတို့တည်ဆောက်ပေးရမယ်၊ အဲ့ဒါမှကျွန်မတို့ equal rights၊ equity၊ equitable ကို ရောက်မှာ ဖြစ်တယ်။ တိုင်းပြည်တည်ဆောက်တဲ့အချိန်မှာ အကုန်လုံးကို ခြုံငုံတဲ့ legal framework ရှိဖို့လိုပါတယ်။
နောက်ထပ် တစ်ခုက လူအားလုံး စီးပွားရေး ၊ လူမှုရေး၊ တရားမျှတမှုကို လက်လှမ်းမှီနိုင်တဲ့ စံတန်ဖိုးတွေကိုလည်း ထားရမယ်။ ဥပဒေမှာတော့ အမျိုးသမီးတွေစီးပွားရေးမလုပ်ရဘူးမပါဘူး၊ ခေတ်အဆက်ဆက်မပါခဲ့ဘူး။ ဒါပေမယ့် မိသားစုထဲမှာဆိုရင် "ဟယ် နင်ကယောကျာ်းရပြီ၊ နင်အိမ်မှာပဲနေ မိန်းကလေးက အိမ်မှာပဲနေတာ ကောင်းတယ်" ဆိုတာတွေ ကျွန်မတို့မလုပ်ဖို့လိုတယ်။
လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဖိနှိပ်မှုတွေရှိနေရင် ကာကွယ်ပေးမဲ့ ဥပဒေတွေ ထုတ်ရမယ်။ oppressive ဖြစ်လာပြီဆိုရင်အဲ့ဒါကိုprotectionပေးဖို့ဥပဒေရှိဖို့လိုတယ်။ နောက်ထပ် တစ်ခုက အုပ်ချုပ်ရေးမှာလည်း အမျိုးသမီးတွေပါဝင်ဖို့လိုတယ်၊ အရင်တုန်းက ကိုတာကိုတောင်းခဲ့တယ်။ အမှန်ဆို ကိုတာကို မပြောချင်ဘူး။ ဒါပေမယ့် တောင်းနေရတဲ့အဆင့်ကို ကျွန်မတို့ ဖြတ်သန်းခဲ့ရတယ်၊ ဖြတ်သန်းတာတောင်မှ မရခဲ့ပြန်တော့လည်း ထပ်ပြောနေရသေးတာပေါ့နော်။ သက်ဆိုင်တဲ့ ကဏ္ဍတွေမှာ သက်ဆိုင်တဲ့သူကို ဦးဆောင်မှုပေးဖို့ လိုပါတယ်။
နောက်ဆုံးတစ်ခုကကျတော့ ကျွန်မတို့အနေနဲ့ intersectionality ကိုလည်း သိဖို့လိုတယ်။ တချို့မိန်းကလေးတွေက အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို ချိုးဖောက်တဲ့ ယောကျာ်းတစ်ယောက်ကို စွန့်ပစ်ရဲတယ်။ တချို့အမျိုးသမီးတွေက မစွန့်ပစ်ရဲဘူး။ ဒါက ပညာတတ်ခြင်း၊ မတတ်ခြင်း၊ ချမ်းသာခြင်း၊ မချမ်းသာခြင်းနဲ့ မဆိုင်ဘူး။ သူတို့ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ပြဿနာအတိမ်အနက်က ယဥ်ကျေးမှုတွေ၊ ကျားမအမြင်တွေ၊ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုတွေနဲ့ အများကြီးဆိုင်တယ်။
ဒါပေမဲ့ ကာကွယ် တားဆီးအပြစ်ပေးနိုင်မယ့် ဥပဒေတွေ ပြဌာန်းဖို့ လိုပါတယ်။ ဥပဒေတွေပြဌာန်းလို့ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတွေ မရှိတော့ဘူးဆိုတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမယ့် အနည်းဆုံးတော့ ဒီဟာနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့မှ ဖြေရှင်းနိုင်တဲ့ နေရာရှိသွားတာ ဖြစ်တယ်။ ကျွန်မတို့မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဥပဒေပဲရှိပြီး အသက်မဝင်တဲ့ ဥပဒေတွေ အများကြီး ရှိပါသေးတယ်။
“Intersectionality ကိုလည်း သိဖို့လိုတယ်။ တချို့မိန်းကလေးတွေက အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို ချိုးဖောက်တဲ့ ယောကျာ်းတစ်ယောက်ကို စွန့်ပစ်ရဲတယ်။ တချို့အမျိုးသမီးတွေက မစွန့်ပစ်ရဲဘူ။ ဒါက ပညာတတ်ခြင်း၊ မတတ်ခြင်း၊ ချမ်းသာခြင်း၊ မချမ်းသာခြင်းနဲ့ မဆိုင်ဘူး။ သူတို့ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ပြဿနာအတိမ်အနက်က ယဥ်ကျေးမှုတွေ၊ ကျားမအမြင်တွေ၊ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုတွေနဲ့ အများကြီးဆိုင်တယ်”
မေး။ ။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်မှာ လူ့အဖွဲ့အစည်းအနေနဲ့ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးမှာရော အတွေးအမြင်လက်ခံမှု ဘယ်လောက်ထိ ပြောင်းလဲသွားလဲ။
ဖြေ။ ။ ကျွန်မတို့ သိသာ၊ မြင်သာရှိသွားတာက နိုင်ငံရေးမှာကျတော့ ကိုယ်လုပ်မှ ကိုယ်စားရတဲ့ အတွေးက မဟုတ်ဘူး ဆိုတာကို သူတို့သိသွားတယ်။ “ဘယ်အစိုးရကိုပဲ အားပေးခဲ့၊ အားပေးခဲ့ အဲဒီ့အစိုးရတွေက ထမင်းလာကျွေးတာမှ မဟုတ်ပဲ” ဆိုတော့ စကားက မှန်သလိုလိုတော့ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုဒီအချိန်မှာ အဲ့ဒီ့စကားက မဟုတ်ဘူးဆိုတာ ကျွန်မတို့အားလုံးက ခံစားရတယ်။ပြီးတော့ လူ့အဖွဲ့အစည်းအနေနဲ့ဆိုရင် ဒီအချိန်မှာလည်း ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတွေက ရှိနေဆဲပဲ။
ဒါပေမယ့် ကျွန်မတို့ ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်မြင်တွေ့ရတာက၊ ခွဲခြားဆက်ဆံတာက မကောင်းဘူးဆိုတာ အတိုင်းအတာတစ်ခုထိ သူတို့လက်ခံလာကြတယ်။ နောက်တစ်ခု ကျတော့ စီးပွားရေး နဲ့ လူမှုရေးဆိုရင် အကုန်လုံးခံနေရတယ်။ “စီးပွားရေးက မလုပ်ရင် ငတ်မယ်တဲ့၊ လုပ်ပြန်တော့လည်း ရှုံးတယ်၊ ရှုံးလို့ မလုပ်ပြန်ရင်လည်းစားစရာမရှိဘူး” ဆိုတဲ့ဟာလိုမျိုးတွေ ခံစားနေရတယ်။ အဖက်ဖက်က အကျပ်အတည်းတွေနဲ့ အသက်ရှင်နေကြရတယ်။
မေး။ ။ အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်းမှာ အမျိုးသမီးတွေအပေါ်မှာ ခွဲခြားနေတဲ့အယူအဆတွေ ဘယ်လောက်အထိ ပြောင်းလဲသွားတယ်လို့ မြင်ပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ ကျွန်မရဲ့အမြင်ကတော့ ခွဲခြားမှုကအခုချိန်ထိရှိနေသေးတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတဲ့အခါမှာ အခုချိန်ထိ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်ခြိမ်းခြောက်မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ကျူးလွန်သူတွေကို မေးခွန်းတောင် မထုတ်တဲ့ အမှုတွေ အများကြီးကို မြင်နေရသေးတယ်။ တစ်ချို့ကတော့ ပြောတယ်၊ ဒါက ဘာအံ့ဩစရာရှိလဲလို့။
ဒါပေမယ့် ကျွန်မအံ့ဩတာပေါ့နော်၊ ဘာလို့ဆို စနစ်ကိုတော်လှန်နေတဲ့ကြားထဲမှာ ဒီဖြစ်စဉ်တွေအပေါ် ဘာသိ ဘာသာနေနေကြတုန်းဘဲ။ ဒီတော်လှန်ရေးအစိုးရဘက်ကတော့ ကျူးလွန်သူကို ရာထူးထုတ်ပယ်ရင်ပယ်၊ မပယ်ရင် အလုပ်ပြုတ်ရင်ပြုတ် ဒါပဲရှိတယ်။ သေချာမကိုင်တွယ်ကြဘူး။ ကိုင်တွယ်ဖို့လည်း စိတ်အားမ ထက်သန်ကြဘူး။ အခုနောက်ပိုင်း ကျွန်မပိုပြီးမြင်တာက အောက်ဖဲတအားလှန်ကြတယ်။
ဥပမာ အနေနဲ့ ဒီအမျိုးသမီး တစ်ယောက် လာဘ်စားတယ် သို့မဟုတ် လုပ်ရည်ကိုင်ရည်မကောင်းဘူးဆို အဲဒီလုပ်ရပ်ကို ပြောတာထက် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးကိစ္စကို ပိုပြီး တိုက်ခိုက်ကြတယ်။ ရည်းစားများခဲ့တာတွေ၊ နောက်ပြီးသူ့သား သမီးတွေက ဘာဖြစ်တယ်၊ အဲတာတွေကို ပိုပြောကြတယ်။ ဒီတော်လှန်အစိုးရမှာတောင်မှ အမျိုးသမီးတွေကို ဘယ်လောက်အထိ နေရာပေးထားတာဆိုပြီး ပြောကြတယ်။ အမျိုးသမီးပါဝင်မှုကြောင့် နင်တို့ကို ငါတို့က နေရာပေးတာဆိုတော့ အဲ့ဒီစကား ဘယ်ကလာတာလဲ၊ အဲ့ဒီံ့အသုံးအနှုန်းလေးတွေကအစ မြင်နေရတယ်။
“ဒီတော်လှန်အစိုးရမှာတောင်မှ အမျိုးသမီးတွေကို ဘယ်လောက်အထိ နေရာပေးထားတာဆိုပြီး ပြောကြတယ်။ အမျိုးသမီးပါဝင်မှုကြောင့် နင်တို့ကို ငါတို့က နေရာပေးတာဆိုတော့ အဲ့ဒီစကား ဘယ်ကလာတာလဲ၊ အဲ့ဒီ့အသုံးအနှုန်းလေးတွေကအစ မြင်နေရတယ်”
နောက်ထပ်တစ်ခု စကားဝိုင်းဆွေးနွေးပွဲတွေ လုပ်တဲ့အခါမှာလည်း အမျိုးသမီးတွေကို နေရာသေချာ ပေးတာမတွေ့ဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီလိုပြောလို့ အမျိုးသမီးတွေ မဖြစ်မနေပါရမယ်ဆိုတဲ့ နေရာပေးတဲ့ ပုံစံကိုလဲ အားမပေးပြန်ဘူး ။ အမျိုးသမီးနေရာတကာပါစရာမလိုသလိုပဲ အမျိုးသားလည်း နေရာတကာပါစရာမလိုဘူး။
ဒါပေမယ့် ကဏ္ဍအလိုက်မှာ သင့်တင့်လျောက်ပတ်တဲ့သူတွေ ပါဖို့လိုပါတယ်။အခုချိန်မှာတော့ အမျိုးသမီး အချင်းချင်း တအားကို အားပေးတာကိုကျွန်မမြင်ရတယ်။ အမျိုးသမီးအတွက် အမျိုးသမီးရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အမျိုးသမီးကိစ္စဖြစ်လာရင် အမျိုးသမီးအနေနဲ့ အရမ်းကြီးတဖက်စောင်းနင်း မဝေဖန်ဖို့လိုတယ်။ အချက်အလက်တွေနဲ့ ပြောဆိုဖို့ လိုပါတယ်။
မေး။ ။ အမျိုးသမီးဖြစ်ခြင်းဆိုတဲ့ ခေါင်းစဥ်အောက်ကနေ ခွဲခြားဆက်ဆံတာ၊ ဖိနှိပ်တာတွေကို ကြုံဖူးပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ ကျွန်မကတော့ စိန်ခေါ်မှုကို အခွင့်အလမ်းအနေနဲ့ ပြန်ပြီး ပြောင်းတယ်။ ရှေ့နေစလုပ်တုန်းက အမြဲတမ်းအမေးခံရတာက "သမီးလေး၊ ညည်းအသက်ဘယ်နှနှစ်လဲ” ဆိုတာကနေစတယ်။ ဒါပေမယ့် ယောကျာ်းလေးရှေ့နေငယ်ငယ်လေးတွေကို တစ်ခါမှ အဲ့လိုမေးတာ ကျွန်မမတွေ့ဘူး။ အခုကျွန်မတပည့် တွေလည်း အမေးခံရတယ်၊ ညည်းအသက်ဘယ်နှနှစ်လဲ ညည်းဒီအမှုလိုက်နိုင်ပါ့မလားဆိုပြီးတော့။
အမျိုးသမီးတွေဟာ ကိုယ့်အမြင်၊ ကိုယ့်အယူအဆအပေါ် Confident ရှိရှိနဲ့ ပြောရင်ကိုက ရိုင်းတယ် လို့ မြင်တတ်ကြတယ်၊ အဲ့နေရာမှာ အမျိုးသား သာဖြစ်ရင် "သူက အရမ်းယုံကြည်မှုတွေအပြည့်နော်" ဆိုတဲ့ လက်ခံယုံကြည်ပေးတတ်ကြတယ်။ ဆိုတော့ အမျိုးသမီးဖြစ်ခြင်းခေါင်းစဉ်အောက်ကနေ လူမှုရေး သို့မဟုတ် လုပ်ငန်းခွင်တို့မှာ ဖယ်ကြဉ်ခြင်း၊ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းတွေလဲ ရှိပါလိမ့်မယ်။
သို့ပေမယ့် ငါက မိန်းမ မို့ ဒီလိုဆက်ဆံမှုကို ခံရတာဘဲလေ ဆိုပြီး သိမ်ငယ်မနေဖို့၊ လက်မခံလိုက်ဖို့ လိုပါတယ်။ တဆက်တည်းမှာလည်း ကျွန်မတို့က ကျွန်မတို့အတွက် ရပ်တည်ဖို့ လိုတယ်။ သို့သော် အဲ့လိုရပ်တည်ဖို့ကလည်း အမြဲတမ်းအတွက် ကျတော့ မလွယ်ကူပြန်ဘူး ခက်ခဲပြန်တယ်၊ ငိုရတယ် မျက်ရည်ကျရတယ်။ သို့သော်လည်း ကျွန်မတို့ ပြန်ရပ်တည်ဖို့ ကိုယ့်ရဲ့အားငယ်ခြင်းကို ပြန် Fight ရတယ်၊ ပြီးမှ အခြေအနေ ကို ပြန်တုံ့ပြန်ရတယ်။ ဒါကြောင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကို အရင်တည်ဆောက်ရင်းနှင့် ကိုယ့်အားငယ်မှုကို ပြန် Fight ဖို့လိုပါတယ်။
မေး။ ။ ဒီတော်လှန်ရေးလေးနှစ်တာကာလအတွင်းမှာ အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ကို ဘယ်လိုကဏ္ဍတွေမှာ ထင်ထင်ရှားရှားရနေပြီလို့ မြင်ပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ အခုချိန်မှာ ပိုလွတ်လပ်စွာနဲ့ပြောပိုင်ခွင့်လောက်ပဲ ရှိသေးတယ်လို့ မြင်တယ်။ ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်က တင်းပြည့်ကျပ်ပြည့်တော့ မရှိသေးဘူးလိုပဲ ပြောရမယ်ထင်တယ်။ ဒါကျွန်မအမြင် ဆိုတော့ အမျိုးသမီးတွေ ဆုံးဖြတ်ခွင့်ရှိတဲ့နေရာကို ရောက်နေရင်တောင် တကယ်ဆုံးဖြတ်ခွင့်ရှိနေတာလား ဟန်ပြလား ဆိုတာ ပြန်ကြည့်ဖို့ လိုပါတယ်။ သူတကယ်နားလည်လို့လားဆိုတာ အဲ့ဒါလေးတစ်ခုတော့ရှိတယ်။
နောက်ပြီး တော့ အမျိုးသမီးမို့လို့ သူ့ကို ဒီနေရာပေးတာတွေလည်း လုပ်ကြတယ်။ ကျွန်မတို့ လိုချင်တာ ဒီလိုမျိုး မဟုတ်ဘူးလေနော်။ ပြည့်ဝတဲ့ ဆုံးဖြတ်မှုကို အမျိုးသမီးတွေရဖို့ အများကြီး လိုပါသေးတယ်။ ကျွန်မရဲ့ သုံးသပ်မှုကို ဒီနေရာမှာ တအားမှားချင်ပါတယ်။ “မဟုတ်ဘူး၊ ခင်ဗျားပြောတာ မှားတယ်၊ ဒီကဏ္ဍတွေမှာ အမျိုးသမီးတွေ အများကြီးဆုံးဖြတ်ခွင့်၊ ပါဝင်ခွင့် ရနေပြီ” ဖြစ်ရင်တော့ ကျွန်မရဲ့အမှားကို ကျွန်မဝမ်းသာစွာ လက်ခံချင်ပါတယ်။
မေး။ ။ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ပေါ်မှာ လျစ်လျူရှူမှုတွေမရှိဖို့ ပြည့်ပြည့်ဝဝပါဝင် နိုင်ဖို့အတွက် ဘာတွေလုပ်သင့်လဲ။
ဖြေ။ ။ အချင်းချင်းကြားမှာ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာကျင့်သုံးမှုတွေကို အသိအမှတ်ပြု နားလည်လက်ခံဖို့လိုပါသည်။ ကျွန်မက တိုင်းရင်းသူဖြစ်သော်ငြားလဲ အခိုက်တန့်တခုမှာ ကိုယ့်ကို အကြောင်းမဲ့လာထိရင် အဲ့အခြေအနေကို ပြန်တုံ့ပြန်တတ်တယ်။ သို့သော်၊ အမျိုးသမီးရှေ့နေငယ်တိုင်း သို့မဟုတ် တိုင်းရင်းသူ အမျိုးသမီးတိုင်း အဲ့လိုချက်ခြင်း တုံ့ပြန်နိုင်မလား၊ ကျွန်မကိုယ်တိုင်လဲ တချို့သော အခြေအနေတွေမှာ ချက်ချင်းကြီးကို တုံ့ပြန်ဖို့ ခွန်အားအမြဲရှိနေမှာ မဟုတ်ဘူးလေ။
ဒါကြောင့် မတူကွဲပြားမှုတွေကို တဦးချင်းစီ ကစလို့၊ တိုင်းရင်းသားဆိုင်ရာ၊ ဒေသဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုတွေကို နားလည်အသိအမှတ်ပြုဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါမှသာလျှင် အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ပေါ်မှ ပြည့်ပြည့်ဝဝ ပါဝင်နိုင်ဖို့လိုပါတယ်။ အဲလို့ဖြစ်တည် ဖြည့်တင်းဖို့အတွက် Empowerment တွေလဲလိုပါတယ်။ နောက်တခုက မတူကွဲပြားမှုကို ဝမ်းမြောက် ကြိုဆိုတာတွေ လုပ်ဖို့လိုတယ်။
တချို့က အရမ်းကြီး မတူကွဲပြားရင် လုပ်ရတာခက်တယ်လို့ မြင်တယ်။ ခက်ခဲလည်း လုပ်ရမဲ့ အလုပ်ဖြစ်တယ်။ အမျိုးသမီးဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ကို လျစ်လျူရှုမှုပပျောက်အောင် cultural recognition ရှိဖို့ လည်း လိုသလို၊ Honesty and Transperancy ရှိဖို့လဲ လိုအပ်ပါတယ်။
မေး။ ။ အမျိုးသမီးခေါင်းဆောင်အသစ်တွေထွက်လာဖို့ဘာတွေလုပ်သင့်လဲ။
“မတူကွဲပြားမှုကို ဝမ်းမြောက်ကြိုဆိုတာတွေ လုပ်ဖို့လိုတယ်။ တချို့က အရမ်းကြီး မတူကွဲပြားရင် လုပ်ရတာခက်တယ်လို့ မြင်တယ်။ ခက်ခဲလည်း လုပ်ရမဲ့ အလုပ်ဖြစ်တယ်”
ဖြေ။ ။ ခေါင်းဆောင်အသစ် ထွက်ပေါ်လာဖို့ မွေးထုတ်လို့ မရဘူး လို့ မြင်ပါတယ်။ တချို့က ဗီဇကနေလာတာ။ ဒါပေမယ့် ခေါင်းဆောင်ကောင်းဖြစ်အောင် Leadership training တော့ လုပ်ပေးလို့ရတယ်။ စနစ်တခုရဲ့ လမ်းသင့်မှုကြောင့် အဆိုပါ ခေါင်းဆောင်ဆိုသူတွေက အာဏာရှင်လမ်းကြောင်းကို ဖြစ်ထွန်းစေတတ်တယ်။ အချို့သော ခေါင်းဆောင်မှုတွေမှာဆို အဖွဲ့သားတွေထဲအမြဲတမ်းလိုလို ဘုကန့်လန့်တိုက်တာ၊ အကြံဉာဏ် ပေးတာထက် ဝေဖန်တဲ့သူတွေကို တွေ့ရတတ်တယ်။
ပြီးတော့ လူတိုင်းမှာ ဦးဆောင်သူကောင်း ဖြစ်လာဖို့ အခြေအနေတွေရှိသော်လည်း၊ ဆင်ခြင်တုံတရားနဲ့ ပြည့်သည့်နာခံသူကောင်းဖြစ်ဖို့လည်း လိုအပ်ပါတယ်။ ကျွန်မတို့ ဘယ်လိုအတူတကွ ဆောင်ရွက်ရမလဲဆိုတာကို လေ့လာဖို့ လိုပါတယ်။ နောက်ထပ်တစ်ခုက သက်ဆိုင်ရာ ကဏ္ဍအလိုက်မှာ skill building တွေကို လုပ်ဖို့လိုပါတယ်။
အဲ့ဒီပေါ်မှာမှ mentorship လည်း လိုတယ်။ ခေါင်းဆောင်တွေက third opinion ကို ယူတတ်ရတယ်။ နောက်တစ်ခုကကျတော့ အမျိုးသမီး ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ Story တွေကို ကျွန်မတို့ များများပြောပေးဖို့ လိုတယ်။ အမျိုးသမီး ဦးဆောင်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို အမြဲတမ်း highlight လုပ်တယ်။
ဒါပေမယ့် လူတိုင်းက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်လို ကံဆိုးခြင်း၊ ကံကောင်းခြင်းကို မပိုင်ဆိုင်ထားကြဘူး။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနဲ့ ဒေါ်ခင်ကြည်တို့ရဲ့ သမီးအဖြစ်နဲ့ မွေးလာရတယ်၊ oxfordမှာ ကျောင်းတက်ရတယ်၊ သူတွေ့ခဲ့တဲ့ယောကျာ်းက သူ့ထက် သူ့ကိုအများကြီးနားလည်ပေးတဲ့ယောကျာ်းနဲ့ ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် တချို့ women leaders တွေရဲ့ မိဘက စာတောင်မတတ်ဘူး၊ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံနေရတယ်။ ဒါတွေကိုဘယ်လို ဖြတ်ကျော်ခဲ့သလဲ ဆိုတာကို ဖော်ပြပေးဖို့လိုတယ်။
ဘဝတူ၊ ဖြတ်သန်းမှုတူတဲ့အမျိုးသမီးတွေ ဘယ်လိုမျိုးနဲ့ အခက်အခဲတွေကို ကျော်ဖြတ်ပြီး ဦးဆောင်ကြသလဲဆိုတာကို ဖော်ထုတ်ပေးဖို့ လိုပါတယ်။ အချုပ်ဆိုရရင် Education နဲ့ skill building လိုတယ်၊ legal policy တွေလိုတယ်၊ ပြီးတော့ gender equality ကို မြှင့်တင်တဲ့အခါမှာလည်း အမျိုးသမီးခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ခက်ခဲတဲ့ ဖြတ်သန်းမှုပုံရိပ်လွှာတွေကို promote လုပ်ဖို့လိုတယ်လို့ ပြောချင်ပါတယ်။
မေး။ ။ အမျိုးသမီးတွေကနိုင်ငံရေးထဲမှာ တင်းပြည့်ကျပ်ပြည့်ပါဝင်လို့ရမဲ့ အခင်းအကျင်းတွေ ဖြစ်လာမယ်ဆိုရင် အနာဂတ်နိုင်ငံရေးက ဘယ်လိုအပြောင်းလဲဖြစ်လာမလဲ။
ဖြေ။ ။ ကျွန်မတို့ အမျိုးသမီးတွေက အလုပ်တစ်ခုလုပ်ရင် တစ်ယောက်ထဲ မလုပ်တတ်ဘူး၊ မလုပ်ချင် ကြဘူး။ ဒါကအမျိုးသမီးတွေရဲ့အကျင့်၊ ဒါ ကျွန်မတို့ရဲ့ မွေးဖွားလာတဲ့ပုံစံ ဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ ကျွန်မတို့ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ရင်ထဲကခံစားချက်က အကြာကြီးမထားဘူး၊ တစ်ယောက်မဟုတ် တစ်ယောက်ကို ပြောပြလိုက်ရမှ။
ဘယ်သူ့မှမပြောနဲ့နော်လို့ ပြောရင်တောင် ထပ်ပြီးပြောလိုက်ရမှ။ ဆိုတော့ ကျွန်မတို့နိုင်ငံရေးမှာ တင်းပြည့်ကျပ်ပြည့် ပါဝင်လာရင် ကျိန်းသေတယ် အာဏာရှင်ဖြစ်မှာမဟုတ်ဘူး။ တစ်ဖွဲ့လုံး၊ တစ်နိုင်ငံလုံးက အာဏာရှင်ဖြစ်ရင်တော့ ဖြစ်ကောင်းနိုင်တယ်။ ဘာလို့ဆို အမျိုးသမီးတော်တော်များများက collaborative သိပ်ကောင်းတယ်။ ရန်ဖြစ်ရင်တောင် အုပ်စုနဲ့ ရန်ဖြစ်တာ။
ဒါကြောင့်မလို့ ကျွန်မနိုင်ငံရေးနဲ့ပြောရင် ထိုနည်း ၎င်းပဲ ကျွန်မတို့ collaborative သိပ်ကောင်းတယ်။ အားလုံးရဲ့ဘုံသဘောတူညီမှုကို အခြေခံပြီး ဦးဆောင်မှု လုပ်တတ်ကြတယ်။ တခြားသော politician တွေက ပြောတာက အမျိုးသမီးတွေက ခေါင်းဆောင်နေရာ၊ ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့နေရာရောက်ရင် သူတို့ဆုံးဖြတ်ချက်မချနိုင်ဘူး ပြောကြတယ်။ အမှန်တော့မဟုတ်ဘူး တစ်ယောက်ထဲ ဆုံးဖြတ်ချက် မချချင်တာဖြစ်တယ်။ အိမ်ထောင်ရေးမှာတောင် မိန်းမတွေဆို ယောကျာ်းကို အမြဲတမ်း သွားသွားမေးတာ၊ တယောက်တည်း မဆုံးဖြတ်ကြဘူး။ နိုင်ငံရေးဆိုတာ မိသားစုကနေပဲ စတာ။ နောက်တခုက စကားတွေနဲ့ ဆွေးနွေးပြီး အဖြေရှာတာ ပိုအားကောင်းလာလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ဝေဖန်မှုတွေက အများကြီးတက်နေမှာပဲ။ တချိန်တည်းမှာ အပြောင်းအလဲတွေ ရဲ့ နောက်မှာ မူဝါဒတွေ ဥပဒေတွေ ထုတ်ပြီး အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ လိုပါတယ်။
“အမျိုးသမီးတွေက ခေါင်းဆောင်နေရာ၊ ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့နေရာရောက်ရင် သူတို့ဆုံးဖြတ်ချက်မချနိုင်ဘူး ပြောကြတယ်။ အမှန်တော့မဟုတ်ဘူး တစ်ယောက်ထဲ ဆုံးဖြတ်ချက် မချချင်တာဖြစ်တယ်။ အားလုံးအမြင်ကို ယူပြီး ဆုံးဖြတ်ချက် ချချင်လို့ ဖြစ်တယ်”
မေး။ ။ အမျိုးသမီးတွေပေါ်မှာ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုမရှိတော့မဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုကို အနာဂတ်မှာ တည်ဆောက် နိုင်လိမ့်မယ်လို့ ဆရာမအနေနဲ့ ဘယ်လောက်အထိ ယုံကြည်ချက်ရှိလဲ။
ဖြေ။ ။ ခွဲခြားဆက်ဆံမှု မရှိတော့မဲ့နိုင်ငံဆိုတာ စိတ်ကူးယဉ်ဆန်လွန်းပါတယ်လေ။ ဒါကြောင့် ဒီခွဲခြားမှုတွေ မရှိမဲ့ နိုင်ငံသစ်ဆိုတာထက် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုကျူးလွန်ခံရသူအတွက် တရားမျှတမှုကို ဆောင်ကျဉ်းပေးနိုင်မယ့် လူ့အဖွဲ့အစည်း၊ မူဝါဒ၊ ဥပဒေရေးရာနှင့်တရားစီရင်ရေးကို ပိုမျှော်လင့်မိပါတယ်။ ကျွန်မကိုယ်တိုင်နဲ့ ကျွန်မတို့နဲ့ ပတ်သက်ထိစပ်တဲ့သူတိုင်းက ခွဲခြားမှုမလုပ်ဘူးဆိုရင် ခွဲခြားမှုပပျောက်တဲ့တစ်နေ့က သူ့ဟာသူ ရောက်လာ လိမ့်မယ်၊ ပြောချင်တာမတောင်းပဲနဲ့ ပြည့်တဲ့ဆုဖြစ်သွားပါစေပဲလို့ ပြောချင်ပါတယ်။
“ခေတ်ဝန်ကိုထမ်းသောအမျိုးသမီးများ”စာအုပ်ကိုအောက်ပါလင့်ခ်တွင်ဒေါင်းယူဖတ်ရှုနိုင်ပါပြီရှင်။ https://drive.google.com/file/d/1UeVjujGC87uvaNsU2_JQEFV4bi-9q7kh/view?usp=sharing
#politicsforwomenmyanmar
#whatishappeninginmyamar
#Advocacy
#politics
#media
